95% hao mòn động cơ xảy ra ở lúc khởi động, do dầu nhớt chưa kịp bơm đến tất cả các chi tiết máy. Do đó, loại dầu nhớt mà bạn cần là là loại dầu nhớt có độ nhớt thấp (loãng) ở nhiệt độ thường để đảm bảo có thể bơm nhanh đến các chi tiết, nhưng vẫn giữ được độ nhớt (không trở nên quá loãng) để đảm bảo khả năng bôi trơn khi động cơ hoạt động ở nhiệt độ cao.
Hai chỉ số bạn thường thấy trên 1 chai nhớt là SAE và API.
SAE (Society of Automotive Engineers) là tiêu chuẩn đánh giá phân loại dầu nhớt dựa vào độ nhớt. Độ nhớt có thể hiểu đơn giản là độ đặc của nhớt. Độ nhớt càng lớn thì nhớt càng đặc.
Theo tiêu chuẩn SAE J300 cho nhớt động cơ thì có 11 cấp độ bao gồm 6 cấp ở nhiệt độ thấp (mùa đông Winter) là 0w, 5w, 10w, 15w, 20w và 25w tương ứng với nhiệt độ thấp nhất mà nhớt còn bơm được lần lượt là -40, -35, -30, -25, -20, -15 độ C (trạng thái độ độ nhớt của tất cả các loại nhớt là bằng nhau và có giá trị rất cao). Ví dụ nhớt 25w thì nhiệt độ thấp nhất mà nhớt còn bơm lên được là -15 độ C.
5 cấp còn lại là 20, 30, 40, 50, 60 tương ứng với độ nhớt động học tối thiểu ở 100 độ C lần lượt là 5.6, 9.3, 12.5,16.3, 21.9 (Độ nhớt động học được đo qua thời gian để một thể tích chuẩn của dầu nhớt chảy qua một ống chuẩn ở một nhiệt độ chuẩn, thường là 40oC và 100oC. Đơn vị thường dùng là centiStokes cSt = mm2/s). Ngoài ra còn thêm 1 số chỉ tiêu để phân loại 11 cấp nhớt trên.
Chúng ta thường thấy các thông số ví dụ như SAE 10W-40 chẳng hạn. Điều này có nghĩa là loại nhớt này là nhớt đa cấp. Gọi là đa cấp vì đơn giản là nó đạt đồng thời cả hai tiêu chuẩn về độ nhớt là 10w (ở nhiệt độ -25 oC) và 40 (ở 100 oC)
Chất lượng dầu nhớt khi nhìn vào chỉ số SAE?
Câu trả lời là không thể đánh giá được, nhớt 10w-30 không thể nói là tốt hơn 10w-50 mà chỉ có thể nói nhớt 0w-40 mắc hơn nhớt 10w-40 cho cùng 1 nhãn hiệu nhớt do nhớt 0w-40 cần các phụ gia đặc biệt hơn để chống đông đặc ở nhiệt độ -40 độ C. Mỗi loại dầu nhớt đa cấp phù hợp với mục đích sử dụng và phương tiện sử dụng riêng.
Đơn giản là nhớt càng ít thay đổi độ nhớt theo nhiệt độ thì càng tốt. Nhiệt độ càng cao, độ nhớt càng giảm. Khi so sánh chất lượng dầu nhớt cùng thông số SAE thì loại nào có độ nhớt càng ổn định theo nhiệt độ càng tốt. Chúng ta dễ dàng thấy một số loại nhớt 10w-40 lúc mát máy thì rất êm, nhưng khi đi đường xa, lúc máy nóng thì độ nhớt tụt nghiêm trọng gây nên hiện tượng trượt nồi, sượng và sựt khi vô trả số.
Ngược lại khá nhiều ý kiến cho rằng ở điều kiện môi trường và khí hậu VN thì nhớt 10w-50 mới là tốt nhất, lúc mát máy thì máy bốc, lúc nóng máy, đi xa thì vận hành ngọt ngào.
Độ nhớt tỉ lệ thuận với khả năng chịu tải của dầu nhớt (khả năng duy trì màng dầu bôi trơn và chống lại việc giảm độ nhớt do nhiệt độ). Độ nhớt càng lớn khả năng chịu tải càng lớn. Tuy nhiên, độ nhớt quá cao sẽ dẫn đến việc nhớt không bơm kịp đến xi lanh khi khởi động, đồng thời lực cản qua cao có thể làm tăng tiêu hao nhiên liệu và giảm hiệu suất động cơ. Ngược lại, nhớt loãng giúp động cơ giảm ma sát, giảm tiêu hao nhiên liệu nhưng làm tăng nguy cơ nhớt trở nên quá loãng và mất khả năng duy trì màng dầu bôi trơn khi vận hành liên tục và khi trời nắng nóng.
Như vậy chỉ có thể đánh giá chất lượng dầu nhớt qua việc độ nhớt thay đổi ít hay nhiều theo nhiệt độ (càng ít thay đổi càng tốt) mà gần như không thể đánh giá chất lượng dầu nhớt qua hai chỉ số SAE nói trên. Vẫn có những loại nhớt 10w-60 có giá cao hơn rất nhiều lần so với nhớt 10w-30.
Độ nhớt nào là phù hợp ?
Nhớt 10W có giá thành khá cao, với điều kiện khí hậu Việt Nam tạm dịch các dòng trên như sau:
- 20W-40: phù hợp với hầu hết xe máy và trong điều kiện thời tiết bình thường.
- 20W-50: dành cho xe hoạt động cường độ cao và ở thời tiết nóng.
- 10W-40: khởi động tốt và giải nhiệt tốt. Dành cho xe ở vùng nhiệt độ thấp và có nhu cầu giảm nhiệt độ máy. Đa số nhớt 10w-40 trên thị trường giá trên 50k vnd và có cấp nhớt từ SG, SJ trở lên. Phẩm chất nhớt cao, nên ưu tiên sử dụng loại này
- 5W-40 và 5W-50: không phù hợp điều kiện khí hậu Việt Nam, một số dòng xe khuyên khách hàng không nên sử dụng nhớt 5W
Khi quyết định sử dụng độ nhớt nào cũng nên tham khảo Manual xe của bạn, hoặc độ nhớt SAE in trên cây thăm nhớt hoặc trên sườn.
Có một số lời khuyên là xe mới thì nên dùng nhớt 10W-40 hoặc 20W-40, vì lúc này các chi tiết máy còn khít, nhớt 40 loãng hơn dễ chui vào các khe chi tiết máy để bôi trơn.
Còn với xe cũ thì nên dùng nhớt 20W-50 đậm đặc hơn để giảm tiếng ồn. Tuy nhiên sử dụng nhớt 50 cần thận trọng:
Diễn giải các thông số 5W, 10W, 20W… theo điều kiện Việt Nam
- Có thể xem thông số đầu như độ nhớt ở nhiệt độ thường. Số càng nhỏ thì càng loãng (ở nhiệt độ thường). Khi khởi động nhớt bơm lên dàn đầu nhanh hơn, bảo vệ dàn đầu khi khởi động.
- Số càng nhỏ thì nhớt đựng trong carte càng loãng, ở điều kiện động cơ mới khởi động hoặc dừng giúp bơm nhớt nhanh hơn và giải nhiệt tốt hơn
So sánh nhớt SAE 10W-40, 20W-40 và nhớt đơn cấp SAE 40:
Nhớt đơn cấp SAE 40:
- Ở nhiệt độ thường nhớt đặc sệt.
- Khi khởi động và chạy khoảng vài phút rờ vào phần lốc máy (carte chứa nhớt) thì thấy máy lâu nóng hơn. Chứng tỏ tốc độ bơm nhớt chậm và khả năng truyền tải nhiệt rất kém.
- Khi mới khởi động cảm giác máy nặng và lì. Chạy khoảng 30-45 phút. Khi carte nhớt nóng đủ nhiệt độ mới có cảm giác nhẹ xe.
- Khi máy đã nóng. Tác giả thử nghiệm trên 2 động cơ Keeway 150cc máy đứng và Suzuki Xbike 125cc máy ngang. Cả 2 đều mất khoảng 60-90 phút để lốc máy trở về trạng thái âm ấm, có thể thao tác tháo mở bù lon, thay nhớt, chỉnh cò…v.v…
Kết luận: SAE 40 giữ nhiệt quá lâu, nhớt bơm chậm, giải nhiệt kém
Nhớt đa cấp SAE 20w-40:
- Ở nhiệt độ thường loãng hơn
- Khi khởi động và chạy. Máy nhanh nóng. Chạy tốc độ chậm nhiệt độ tỏa ra lớn.
- Khi máy nóng thì khoảng 45 phút tắt máy để trở về trạng thái ấm
- Kết luận: SAE 20w-40 tốc độ bơm nhớt nhanh, giải nhiệt kém.
Nhớt đa cấp SAE 10w-40:
- Ở nhiệt độ thường nhớt khá loãng
- Khi khởi động và chạy. Máy nhanh nóng. Nhiệt độ tỏa ra ít.
- Khi mới đề-pa, cảm giác nhẹ xe thấy rõ so với nhớt 20w-40 và SAE 40.
- Khi máy nóng khoảng 30-45 phút tắt máy để trở về trạng thái ấm.
- Kết luận: SAE 10w-40 tốc độ bơm nhớt nhanh, giải nhiệt tốt, ít sức cản đối với động cơ
Nhớt đa cấp SAE 5w-40: ở nhiệt độ thường rất là loãng
- Khi khởi động và chạy. Máy rất lâu nóng. Nhiệt độ tỏa ra ít. Có tiếng kêu xào nhẹ trong động cơ khi mới chạy 20 phút.
- Cảm giác nhẹ xe tương đương nhớt 10w-40. Nhưng vì máy lâu nóng nên cảm giác xe vận hành không được trơn tru trong thời gian đầu.
- Khi máy nóng khoảng 30 phút tắt máy để trở về trạng thái ấm.
- Kết luận: SAE 5w-40 tốc độ bơm nhớt nhanh, giải nhiệt cực kì tốt, ít sức cản đối với động cơ.
Như vậy, Nhớt nên sử dụng ở điều kiện VN vẫn là 10W-40. Vả lại, đa số các sản phẩm nhớt 10W-40 trên thị trường là của các hãng lớn và có phẩm chất cao.
Lưu ý: Khả năng bảo vệ động cơ khi chạy ở công suất cao còn tùy thuộc vào các phụ gia cao cấp, thể hiện qua phân cấp chất lượng API
Nguồn : VNLAS - Hiệp hội dầu nhớt
